Στήλη Νικήτα Σταματελόπουλου – Νικηταρά

Νικηταράς ο «Τουρκοφάγος»

Εξέχων ήρωας και στρατιωτικός ηγέτης κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, γεννήθηκε το  1781 στο χωριό Μεγάλη Αναστάσοβα, στους πρόποδες του Ταϋγέτου. Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Με την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, πήρε μέρος στην πρώτη μάχη που δόθηκε, στο Βαλτέτσι της Αρκαδίας στις 24 Απριλίου 1821. Το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος» έλαβε μετά τη μάχη των Δολιανών, όπου με 600 μόλις άντρες κατάφερε να αποκρούσει χιλιάδες Τούρκους. Στάθηκε στο πλευρό του θείου του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην άλωση της Τριπολιτσάς. Απεβίωσε στις 24 Σεπτεμβρίου 1849 τυφλός και πάμπτωχος, με την κυβέρνηση να προκηρύσσει τριήμερο πένθος. 

Ποια είναι η μορφή του γλυπτού;

Το μνημείο Νικηταρά είναι ένας μαρμάρινος οβελίσκος που καταλήγει σε μια ορθογώνια βάση. Στην πρόσοψη της βάσης αναπαρίσταται ανάγλυφα σκηνή μάχης με τον οπλαρχηγό να επιτίθεται σε έναν έφιππο Τούρκο πολεμιστή. Στα πόδια τους υπάρχουν νεκροί άντρες, ενώ στο φόντο υπάρχουν πολεμιστές με άλογα που συγκρούονται μεταξύ τους. Το πιθανότερο είναι αυτή η σκηνή να βασίζεται σε αντίστοιχη σκηνή τοιχογραφίας του Πέτερ φον Ες με θέμα τη μάχη των Δερβενακίων. Στην πίσω όψη του μνημείου είναι χαραγμένοι στίχοι του Κωστή Παλαμά αφιερωμένοι στο Νικηταρά.

Πότε εκτελέστηκε και ανεγέρθηκε το έργο;

Το μνημείο Νικηταρά ανήγειρε πιθανώς το 1926 η Ασπασία Ποταμιάνου, ύστερα από κληροδότημα του συζύγου της Ναυπλιώτη πολιτικού, Ηλία Ποταμιάνου. Τα αποκαλυπτήρια πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του διήμερου εορτασμού των 100 χρόνων από την απελευθέρωση του Ναυπλίου.